Ticaret Bakanlığı’ndan İsrail ile Ticaret Hakkında Açıklama

Ticaret Bakanlığı’ndan Açıklama

Ticaret Bakanlığı, İsrail limanlarından veya bu ülkeye ait menşeli ürünlerin, Türkiye ile Filistin arasındaki ikili ticaret mekanizmasına dahil olmayan yüklerin Türkiye limanlarına indirilmesine veya İsrail’e gitmek üzere herhangi bir malın yüklenmesine izin verilmediğini duyurdu. Bakanlık, “Türkiye’nin İsrail ile Ticareti Durdurma Süreci Hakkında Bilgi Notu” hazırlayarak, süreç boyunca atılan adımlar hakkında detaylı bilgi verdi. İsrail’in Filistin’e yönelik saldırıları nedeniyle alınan kararların yanı sıra, kamuoyunda merak edilen 15 soruya da yanıtlar sunuldu.

15 Soru ve 15 Cevap Şöyle:

Soru 1- İsrail’in 7 Ekim 2023 saldırıları sonrasında İsrail ile ticaret devam ediyor mu?

Cevap: 7 Ekim 2023 ile 2 Mayıs 2024 arasındaki dönemde, Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret yaklaşık %32 oranında azalmıştır. Bu süreçte Türkiye’nin İsrail’e olan ihracatı %30, İsrail’den olan ithalatı ise %43,4 oranında düşüş göstermiştir. Özellikle 9 Nisan 2024 itibarıyla 54 ürün grubundaki toplam 1019 ürünün ihracatı kısıtlanmıştır. İsrail’in ateşkese yanaşmaması ve Birleşmiş Milletler kararlarını dikkate almaması nedeniyle, 2 Mayıs 2024’ten itibaren ise tüm ürünler için ithalat ve ihracat işlemleri tamamen durdurulmuştur.

Soru 2- İsrail, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması’ndan faydalanıyor mu?

Cevap: Şu anda İsrail ile ticaret tamamen durdurulduğundan, dolayısıyla bu anlaşma fiilen yürürlükte değildir.

Soru 3- Türkiye’den çıkan gemiler İsrail limanlarına yanaşıyor mu?

Cevap: Filistin devletinin kıyı kentleri, İsrail tarafından işgal altındadır. Bu nedenle, Türkiye’den Filistin’e gönderilen ürünlerin %98’i, İsrail kontrolündeki Hayfa ve Aşdod limanları aracılığıyla Filistin’e ulaşmak zorundadır. Filistin hükümeti ve Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı’nın ikili resmi toplantılardaki talebi üzerine, Hayfa Limanı’ndaki riskler göz önünde bulundurularak, Filistin ile özgün bir ticaret mekanizması geliştirilmiştir. İthalatçının ve varış destinasyonunun Filistin olmadığı durumlarda, Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanmayan hiçbir malın Türkiye’den çıkışına izin verilmemektedir.

Soru 4- Gemiler, önce bölgedeki başka bir devlete, sonra İsrail’e mi gidiyor, Türkiye bu duruma müdahale ediyor mu?

Cevap: Türkiye, deniz yetki alanı içindeki gemilere müdahalede bulunmakta ve olası suiistimalleri takip etmektedir.

Soru 5- Komşu ülkelere ihracat neden artıyor, bu ülkeler üzerinden İsrail’e ürünler mi gidiyor?

Cevap: İlgili ülkelerdeki ihracat artışı olağan bir durumdur ve benzer bir artış diğer ülkelerde de gözlemlenmektedir.

Soru 6- Filistin’e kozmetik ya da çelik ürünleri gidiyor mu, bu durumda bu ürünlerin gidişatı normal mi?

Cevap: Filistin’in yaklaşık 6 milyon nüfusu, temizlik ürünleri ve inşaat malzemelerine ihtiyaç duymaktadır. Filistin ile dış ticaret işlemleri yalnızca Filistin Milli Ekonomi Bakanlığı’nın onayı ve izniyle gerçekleştirilmektedir.

Soru 7- İsrail’e yük taşıyan gemilerin Türk limanlarına yanaşmasına izin veriliyor mu?

Cevap: İsrail limanlarından veya İsrail menşeli ürünlerin, Türkiye-Filistin ikili ticaret mekanizmasına dahil olmayan yüklerinin Türkiye limanlarına indirilmesine ve limanlardan İsrail’e gitmek üzere herhangi bir malın yüklenmesine kesinlikle izin verilmemektedir.

Soru 8- Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret halen devam ediyor mu, bu durum TÜİK raporlarında nasıl görünüyor?

Cevap: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Mayıs 2024’ten itibaren İsrail’e yönelik herhangi bir ihracat veya ithalat kaydı bulunmamaktadır.

Soru 9- İsrail resmi verilerine göre Türkiye ile ticaretin devam ettiği doğru mu?

Cevap: Türkiye’nin ticareti Filistin ile devam etmektedir. İsrail ile Filistin arasında mevcut protokoller çerçevesinde gümrük işlemleri, İsrail gümrük otoriteleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu noktada TÜİK verilerine güvenilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Soru 10- İsrail ile ticaret sona erdi, İsrail hükümetinin tepkisi oldu mu?

Cevap: İsrail, Türkiye’nin bu kararını birçok uluslararası platformda eleştirmiştir. Ticareti yasaklama kararını İsrail Ekonomi Bakanı, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne (OECD) şikayet etmiştir.

Soru 11- Türkiye üzerinden İsrail’e petrol gidiyor mu?

Cevap: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, bu konuya ilişkin yaptığı açıklamada, Ceyhan üzerinden İsrail’e petrol sevkiyatı yapıldığına dair iddiaların tamamen asılsız olduğunu belirtmiştir.

Soru 12- İsrail ile ticaret durmuş olabilir ama Filistin’e olan ticarette artış var, bu normal mi?

Cevap: Filistin, yaklaşık 6 milyonluk nüfusuyla zor şartlar altında olsa da, birçok ürün tedarik etmektedir. Artış, ticareti durdurma kararından sonra önceki dönemin baz etkisinden kaynaklanmaktadır. Ancak yine de, ticaret geçmiş dönemlere göre geride kalmaktadır.

Soru 13- Türkiye, İsrail’e jet yakıtı gönderdi mi?

Cevap: Türkiye, İsrail’e hiçbir şekilde jet yakıtı göndermemiştir. Bu konudaki iddialar, yalnızca Türkiye’ye turist getiren İsrail yolcu uçaklarına verilen 641 bin dolarlık dönüş yakıtına dayanmaktadır ve bu, 7 Ekim 2023’ten önce gerçekleşmiştir.

Soru 14- Türkiye’den İsrail’e barut ve patlayıcı madde ihracatı yapıldı mı?

Cevap: Türkiye, 7 Ekim 2023’te başlayan olaylardan sonra değil, çok daha öncesinde İsrail’e askeri amaçla kullanılabilecek herhangi bir ürün veya hizmetin satışına izin vermemiştir. Savunma ürünleri ihracatı, Milli Savunma Bakanlığı’nın izni olmadan gerçekleştirilemez.

Soru 15- İsrail, Filistin’e mal sevkiyatına izin vermiyor, ürünler Filistin’e nasıl gidiyor?

Cevap: İsrail, üçüncü ülkelerin Filistin ile yaptığı ticareti yalnızca Gazze özelinde, savaş gerekçesiyle yasaklamıştır. Bugün itibarıyla, Batı Şeria’ya mal tedariki uluslararası anlaşmalar çerçevesinde mümkün olmaktadır.