Nöbetçi Eczaneler
Kahramanmaraş depremleri, ülkemizde büyük bir felaket yaratarak on binlerce vatandaşın hayatını kaybetmesine ve Türkiye ekonomisine 100 milyar dolardan fazla bir maliyet getirmesine neden oldu. Depremin etkisiyle 8 bin 599 firma için imalat sanayisinde toplam hasar 81 milyar 155 milyon TL olarak hesaplandı. 2023 yılında deprem bölgesindeki toplam ihracat, bir önceki yıla göre %13 oranında düşüş gösterdi. Bu süreçte, hayata geçirilen çeşitli programlarla bölgedeki esnafa toplamda 41 milyar 451 milyon lira kaynak sağlandı. Ayrıca, depremden etkilenen işletmelere Hazine kefaletiyle sağlanan kredi imkanı ise 30 milyar 529 milyon lira olarak belirlendi.
Depremin ardından yapılan detaylı hesaplamalar, esnafın gelir kayıplarının, makroekonomik etkilerin ve sigortacılık sektöründeki kayıpların dikkate alındığında, depremin Türkiye ekonomisi üzerindeki toplam yükünün yaklaşık 103.6 milyar dolar seviyesinde olduğunu ortaya koydu. İmalat sanayisindeki toplam hasarın 81 milyar 155 milyon TL olduğu ve bunun 31 milyar 117 milyon TL’sinin bina hasarı, 24 milyar 852 milyon TL’sinin makine hasarı ve 15 milyar 126 milyon TL’sinin stok hasarı oluşturduğu kaydedildi.
2023 yılında deprem bölgesindeki ihracatın azalması, Türkiye’nin genel ihracatında yalnızca %1 oranında sınırlı bir artış yaşanmasına sebep oldu. Bütçe açığının artışında ise 960 milyar liralık deprem harcamalarının etkisi büyük oldu. Geçen yıl %5.2 olan bütçe açığının %3.2’si deprem harcamalarından kaynaklandı. Merkezi bütçeden 2023 yılında depremlerin yol açtığı hasarların giderilmesi amacıyla 1 trilyon lira civarında harcama yapıldı. 2024 yılı için ise bu rakamın 1 trilyon 28 milyar lira olması bekleniyor.
2.6 Trilyon Lira Harcandı
Orta Vadeli Program’da, 2024 yılında deprem kaynaklı giderlerin milli gelire oranının %2.5, 2025 yılında %0.9 ve 2026 yılında ise %0.8 olarak hedeflendiği belirtiliyor. Deprem yaralarını sarma çabaları sonucunda, geçen yıl sonuna kadar devlet bütçesinden yapılan harcama toplamda 2.6 trilyon TL’yi buldu. Bu yıl için bütçede afet risklerinin azaltılması, depremlerin neden olduğu hasarların hızlı bir şekilde giderilmesi, deprem bölgesinde yaşayan vatandaşların ihtiyaçlarının karşılanması ve depreme dayanıklı şehirlerin inşası için toplam 584 milyar lira kaynak ayrıldı.
41 Milyar Lira Kredi
Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre, 6 Şubat 2023’te meydana gelen depremlerden etkilenen bölgelerde faaliyet gösteren esnaf ve sanatkarlara, Şubat-Kasım 2023 dönemi için Halkbank tarafından 1 yıl geri ödemesiz, 5 yıl vadeli kredi desteği sağlandı. Bu süreçte kredi desteği alan esnaf sayısı 27 bin 202 olarak belirlenirken, toplam kredi tutarı 6.7 milyar lira oldu. Böylece toplam 12 ildeki esnaf ve sanatkarlara, Şubat 2023-Aralık 2024 döneminde kredi ve kefalet kooperatifleri aracılığıyla ya da doğrudan Halkbank’tan sağlanan kredilerin tutarı 41 milyar 451 milyon 736 bin 645 liraya ulaştı. Bu dönemde kullandırılan kredi sayısı 94 bin 430’a çıktı.
Kısa Çalışma Ödeneği
Bölgedeki istihdamın korunması için önemli adımlar atıldı. İŞKUR koordinasyonunda depremden etkilenen 10 ilde ve depremzedelere hizmet sunan diğer illerde Toplum Yararına Program (TYP) uygulamaya konuldu. Program kapsamında bölgeye 77 binden fazla istihdam kontenjanı açıldı ve yaklaşık 15 milyar lira kaynak tahsis edildi. Depremden etkilenen iş yerlerinde işçi çıkarmalarının önlenmesi amacıyla “Kısa Çalışma Ödeneği” uygulaması devreye alındı ve 111 binden fazla kişiye toplamda yaklaşık 1 milyar lira ödeme yapıldı. “Nakdi Ücret Desteği” kapsamında ise 82 bin kişiye yaklaşık 700 milyon lira ücret desteği verildi. Ayrıca, nakdi ücret desteğinden yararlanan ve sağlık güvencesi bulunmayan kişiler Genel Sağlık Sigortası kapsamına alındı ve primleri İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılandı.
İstihdam 2 Milyona Dayandı
Depremden etkilenen bölgenin ekonomik ve sosyal olarak hızlı bir şekilde toparlanması amacıyla İstihdama Dönüş Programı hayata geçirildi. 2024 sonuna kadar 11 ilde düzenlenen işbaşı eğitim programları ve mesleki eğitim kurslarından 33 bin vatandaş faydalandı, bu programlar için yapılan harcama tutarı ise 1 milyar 267 milyon lira oldu. İstihdamdaki gelişmeler sonucunda, depremden en çok etkilenen 11 ildeki sigortalı işçi sayısı Kasım 2024 itibarıyla 1 milyon 936 bine ulaştı. SGK, deprem bölgesinde sigortalı çalıştıran iş yerleri ve sigortalıların bilgi, belge ve beyanname verme işlemleri ile prim borçlarını erteledi.
30 Milyar Lira Kredi
Depremden etkilenen işletmelere Hazine kefaletiyle 30 milyar 529 milyon lira kredi imkanı sağlandı. Bu kapsamda bugüne kadar 18 milyar 346 milyon lira kredi kullandırıldı ve kefalet tutarı 16 milyar 297 milyon lira olarak belirlendi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, deprem bölgesindeki ulaştırma ve haberleşme altyapısına yönelik 51.1 milyar lira kaynak ayırırken, Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) depremlerden etkilenen 11 kente 39.7 milyar liranın üzerinde hasar ödemesi gerçekleştirdi.
Hedef 2025 Sonu
Bugüne kadar teslim edilen konut ve iş yeri sayısının 201 bin 580 olduğunu belirten Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, deprem bölgesinde yapılan çalışmalar hakkında şu bilgileri verdi: “Deprem bölgesinde iş yerini açmayan 2025 sonu itibarıyla tek bir depremzede kardeşimiz kalmayacak. Hükümetimiz, deprem bölgesine yönelik bugüne kadar 2 trilyon lirayı aşan bir bütçe ile yatırım gerçekleştirdi. 2025 yılında da bu felaketin etkilerini ortadan kaldırmak için 584 milyar TL’lik kaynağı ilgili kamu kuruluşlarımıza aktarmış olduk.” “Yarısı Bizden” projemiz ile vatandaşlarımıza talepleri doğrultusunda 750 bin TL hibe ve 750 bin TL kredi veriyoruz. Bu sayede, komşularıyla birlikte inşasını yapabilecekleri bir imkan sunmuş oluyoruz.”