F-35 Savaş Uçakları: Güvenlik Endişeleri ve Kazalar

F-35 Savaş Uçakları ve Güvenlik Endişeleri

Askeri yetkililere dayanan haberlere göre, 2024 yılı Mayıs ayında ABD’nin Alaska eyaletindeki Eielson Hava Kuvvetleri Üssü’nde bir F-35 savaş uçağının düşmesi, pilotun ise sağ olarak kurtulması, bu tür uçakların güvenlik standartlarına yeniden dikkat çekilmesine neden olmuştur. Anadolu’nun Havacılık Güvenliği Ağı’nın derlediği verilere göre, bu, 2018’den bu yana F-35 jetinin 11. kazasıdır. Lockheed Martin tarafından üretilen bu modern savaş uçağının geliştirilmesine 1995 yılında Müşterek Taarruz Uçağı programı kapsamında başlanmış ve tam kapasite üretime geçiş 26 yıl sonra gerçekleşmiştir. Ancak tam kapasite üretime geçmeden üç yıl önce, F-35 tarihinde ilk kez bir kaza yaşanmıştır.

F-35 Kazalarının Zaman Çizelgesi

Aşağıda Anadolu Ajansı’nın derlediği son yedi yılda F-35 jetinin karıştığı büyük kazaların zaman çizelgesi yer almaktadır:

• 29 Mayıs 2024: Lockheed Martin’e ait F-35 Lightning II tipi jet, New Mexico eyaletindeki Albuquerque’deki bir havaalanının yakınlarına düştü. Uçak, 21 numaralı pistten havalandıktan kısa bir süre sonra düştü ve pilot acil durum fırlatma kolunu kullanarak kurtuldu. Ancak pilot ciddi yaralarla hastaneye kaldırıldı. Bu kaza, F-35 jetlerinin güvenliğine dair endişeleri yeniden gündeme getirdi.
• 17 Eylül 2023: ABD Deniz Piyadeleri’ne ait bir F-35, Güney Carolina eyaletinde düştü. Kaza, Kuzey Charleston’daki Beaufort Deniz Hava Üssü’nde meydana geldi. Pilot, uçağı otomatik pilota aldıktan sonra fırlatma kolunu kullanarak kurtuldu.
• 19 Ekim 2022: Utah eyaletindeki Hill Hava Kuvvetleri Üssü’ne iniş yapmak üzere son yaklaşma manevrasını yapan bir F-35 uçağı düştü. Pilot fırlatma ile kazayı hafif yaralarla atlattı, fakat jet tamamen kullanılamaz hale geldi. Kaza sonrası yapılan incelemede, uçağın iniş öncesi hava veri sistemindeki hatalar nedeniyle kontrolünü kaybettiği belirlendi.
• 24 Ocak 2022: Bir F-35, Güney Çin Denizi’nde USS Carl Vinson uçak gemisine iniş sırasında kaza geçirdi. Pilot güvenli bir şekilde fırlatma yaptı ancak uçak gemisinin güvertesine çarptı ve denize düştü. Olay, pilot hatası olarak rapor edildi ve yedi denizci yaralandı.
• 4 Ocak 2022: Güney Kore Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35A, Chungcheong eyaletindeki bir hava üssüne acil iniş gerçekleştirdi. İniş takımı arızası nedeniyle gerçekleşen kaza sonrasında, uçak bir kartalla çarpıştı ve onarılamaz hale geldi.
• 17 Kasım 2021: İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35B uçağı, HMS Queen Elizabeth uçak gemisinden kalkış sırasında Akdeniz’e düştü. Pilot güvenli bir şekilde fırlatma yaptı ve kurtarıldı, uçak daha sonra deniz tabanından çıkarıldı.
• 29 Eylül 2020: ABD Deniz Piyadeleri’ne ait bir F-35, havadan havaya yakıt ikmal operasyonu sırasında bir tankerle çarpıştı. Pilot, uçağın düşmesi sırasında başarılı bir şekilde fırlatma gerçekleştirdi. Tanker uçağı ise Kaliforniya yakınlarındaki bir alana zorunlu iniş yaptı.
• 19 Mayıs 2020: ABD Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35, Florida’daki Eglin Hava Kuvvetleri Üssü’ne acil iniş yaptı. Pilot, yaralar alarak uçaktan atladı. Uçak yangın çıkardı ve tamamen imha oldu. İnceleme, kazanın iniş sırasında kontrolsüz hızdan kaynaklandığını gösterdi.
• 9 Nisan 2019: Japonya’ya ait bir F-35A, Pasifik Okyanusu’na düştü. Uçak, bir eğitim tatbikatı sırasında kaybolmuştu. Kazada pilot hayatını kaybetti ve cesedi aylar sonra bulundu.
• 28 Eylül 2018: ABD ordusuna ait bir F-35B, eğitim sırasında düştü. Pilot güvenli bir şekilde fırlatma yaptı. Kazanın sebebinin motor yakıt borusundaki üretim hatası olduğu belirlendi.

Güvenilirlik ve Sürdürülebilirlik Sorunları

ABD Operasyonel Test ve Değerlendirme Direktörü’nün geçen yıl yayınladığı rapora göre, F-35 savaş uçakları güvenilirlik, bakım ve kullanılabilirlik konularında devam eden zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır. Uçaklar, görevler için yalnızca %51 oranında hazır hale gelirken, hedeflenen %65’lik oranı karşılayamamıştır. Ocak 2024’te yayınlanan raporda, “F-35 filosunun operasyonel uygunluğu, hizmet beklentilerinin ve gereksinimlerinin altında kalmaya devam ediyor.” denilmiştir. Ayrıca F-35’in Operasyonel Gereksinimler Belgesi’nde belirtilen güvenilirlik ve bakım kriterlerini karşılayamadığı vurgulanmıştır. ABD Hükümet Hesap Verebilirlik Ofisi’nin geçen yılki raporunda ise “F-35 filosunu sürdürmenin maliyeti artmaya devam ediyor – 2018’de 1,1 trilyon dolardan 2023’te 1,58 trilyon dolara.” ifadesi yer almıştır. Raporda, “F-35’i başlangıçta tahmin edilenden daha az uçurmayı planladığı, bunun kısmen uçağın güvenilirlik sorunları nedeniyle olduğu” belirtilmiştir. Son olarak, “F-35’in görev kabiliyeti de son 5 yılda düşüş eğiliminde.” ifadeleriyle sorunlar özetlenmiştir.