Nöbetçi Eczaneler
YAPAY zeka ve ileri teknolojiler sayesinde artık kalp damar hastalıklarından vefatları engellemek mümkün olabiliyor. Türkiye Sıhhat Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) Lideri Prof. Dr. Ümit Kervan, 18’incisi Antalya’da gerçekleştirilen Türk Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği (TKDCD) Ulusal Kongresi’nde ele alınan en önemli başlıklardan birinin de yapay zeka teknolojileri olduğunu söyledi. Prof. Dr. Kervan, bu sayede açık kalp ameliyatlarından sonra hastaların artık haftalarca yoğun bakımda kalmadan birkaç günde taburcu edilebildiğini vurguladı. Dünyada ilk kez Ankara Şehir Hastanesi’nde geliştirilen bir yazılımla, yapay kalp takılan hastaların anlık takip edilebildiğini ve mümkün komplikasyonların bu teknoloji sayesinde erkenden önlenebildiğini de söyleyen Prof. Dr. Kervan önemli açıklamalarda bulundu.
Türk Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği (TKDCD) tarafından 21-24 Kasım ortasında Antalya’da düzenlenen 18. Türk Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği (TKDCD) Ulusal Kongresi’ne binin üzerinde kalp ve damar cerrahıyla toplam 3 bin 500 tabip, hemşire ve yardımcı sağlık çalışanı katıldı. Kongrede düzenlenen basın toplantısına TKDCD Periyot Lideri Prof. Dr. Levent Yılık, Lider Yardımcısı ve TÜSEB Lideri Prof. Dr. Ümit Kervan, TKDCD Genel Sekreteri Doç. Dr. Murat Sargın, Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim Araştırma Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Cevdet Uğur Koçoğulları ile İzmir Şehir Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Orhan Gökalp katıldı. TÜSEB Lideri Prof. Dr. Ümit Kervan Demirören Haber Ajansı’na yaptığı açıklamada, kalp damar hastalıklarında yapay zeka ve teknoloji kullanımında gelinen noktayı anlattı. Prof. Dr. Kervan, “Dünyada en değerli vefat sebeplerinden birisi kalp damar hastalıkları. Hem teşhisinde hem tedavisinde ve hastalarımızın takibinde artık teknolojiyi kullanıyoruz. Yapay zekanın insan faktöründen kaynaklanan yanılgıları asgarî seviyeye indirmek için teknolojiyi kullanıyoruz. Örneğin açık kalp ameliyatlarında kullanılan kalp akciğer makineleri günümüz teknolojisine nazaran çok gelişmiş aygıtlar. Şu anda dünyanın da kullanmış olduğu aygıtları biz ülkemizde hastalarımız için kullanabiliyoruz” dedi.
‘BU TEKNOLOJİLER SAYESİNDE HASTALAR BİRKAÇ GÜNDE TABURCU OLUYOR’
Bu cihazlar sayesinde açık kalp ameliyatlarında en az riskle hastaların tedavi edildiğini kaydeden Prof. Dr. Kervan, şunları söyledi: “Ameliyatta kullanacağımız aygıta sizin datalarınızı yüklüyoruz, kilonuzu uzunluğunuzu yaşınızı, yapacağımız ameliyatı aygıta yüklüyoruz. Aygıtla birlikte size uygun olabilecek o anki kan akım suratınızı, oksijen akım suratınızı, kan kıymetinizin ne olması gerektiğini o makinalar varsayım olarak bize sunuyor. Bu parametrelerin ameliyat boyunca olması gereken düzeyde tutulması için bize ikaz veriyor. Bu hasta için oksijen düzeyi şu düzeyde olmalı, kan akımı şu düzeyde olmalı diye bize aygıtlar ihtar veriyor kusur yapmayalım diye. Daha evvel ameliyat sonrası ağır bakımda 1-2 hafta takip ettiğimiz hastaları birkaç gün içinde taburcu edebilecek duruma getirebiliyoruz.”
TÜRK İMZALI YAZILIMLA YAPAY KALP TAKİBİ
Yapay zeka teknolojilerinin kalp nakli bekleyen hastaların uygun organ çıkana kadar hayatta tutulmasını sağlayan yapay kalp uygulamalarında hayat kurtarıcı olduğunu da kaydeden Prof. Dr. Kervan, dünyada ilk kez Türkiye’de geliştirilen bir yazılım sayesinde cihaz takılan hastaların hayati bulgularının çok yakından izlenmesinin mümkün olduğunu ifade etti. Prof. Dr. Kervan, şu bilgileri verdi: “Yapay kalp aygıtı taktığımız hastaları Türkiye’de ve dünyada da dünyada bu takip sistemini birinci geliştiren Yüksek İhtisas Bilkent Şehir Hastanesi ve bu mevzuda da dünyanın başkan merkezlerinden birisiyiz. Hastaları meskenlerinden takip edebilecek bir yazılım geliştirdik. Bunların datalarını alıyoruz. Hastanın kalbine taktığımız yapay kalp aygıtını takip ederek, oluşabilecek pıhtılaşmayı evvelden iddia edebiliyoruz. Oluşabilecek makinedeki bozulmayı evvelce varsayım ederek bu hastanın yapay kalp aygıtıyla olabildiğince uzun müddet yaşamasını sağlayabiliyoruz.”
‘HASTALARIN TELEFONLARINA UYGULAMA YÜKLÜYORUZ’
Kalp naklinin çok sayıda bağış olmadığı için sık yapılabilen bir ameliyat olmadığını da vurgulayan Prof. Dr. Kervan, belki gelecekte kalp nakillerinin yerini de alabilecek bu cihazlar sayesinde hastaların uygun organ bulunana kadar hayatta tutulabildiğini vurguladı ve sözlerini şöyle noktaladı: “Oluşabilecek komplikasyonları çok erken yakaladığımız için çok kolay tedavi edebiliyoruz. Hayat konforu artıyor komplikasyon olmadığı için. Örneğin beyne pıhtı atsa hasta felçli yaşıyor; ancak bugün yapay zeka takviyeli kalp aygıtıyla hastalar konutlarında işlerinde çalışıyorlar, aileleriyle vakit geçirip toplumsal hayattan kopmuyorlar. Aygıt hastaya takıldıktan sonra geliştirdiğimiz bir aplikasyonu hastanın telefonuna yüklüyoruz ve o aplikasyon üzerinden hastalar bize bilgileri gönderiyor. Gayemiz, geliştirdiğimiz bu yazılımı direkt yapay kalp aygıtının kendisine yerleştirerek hastadan gerçek vakitli ve daima, anlık data alabilmek. Doğal ki bunlar çok büyük projeler, biz bu projeleri umarım dünya lideri olarak da yapabileceğiz ileride”
STENT Mİ AMELİYAT MI KARARINI ‘KALP TAKIMI’ VERMELİ
Toplantıda konuşan TKDCD Başkanı Prof. Dr. Levent Yılık ise, “Kalp ameliyatlarından korkuluyor, aslında o denli değil. Birinci çıkışlarında yanlışsız, çok yüksekmiş kalp ameliyatlarında komplikasyon ve vefat oranları ancak şu anda olağan bir hasta için Türkiye’de koroner By-pass ameliyatına bağlı mevt oranı yüzde 1 azamî. Bunların da birçok aslında kalple alakalı vefatlar değil öbür hastalıklarla ilgili oluyor. Yani biz kalp ameliyatları yüzünden çok fazla hasta kaybetmiyoruz. Türkiye kalp damar cerrahisinde dünya standartlarına eşit demiyorum, üstünde standartlarla kalp damar ameliyatları gerçekleştiriliyor” dedi. Prof. Dr. Yılık, damar tıkanıklıklarında stent mi ameliyat mı kararında hasta seçiminin çok iyi yapılması gerektiğini de söyleyerek buna kalp damar cerrahı, kardiyolog ve anestezi uzmanından oluşan kalp takımının karar vermesi gerektiğinin altını çizdi ve sözlerini şöyle noktaladı: “Bir damar tıkanıklığında koroner damarlara stent konulması natürel ki çok daha avantajlı ve kolay; fakat bu hastayı yanlışsız seçmek lazım.
Koroner damar tıkanıklığının altın tedavisi cerrahidir. Ameliyatlarını yaparsınız, o hastayı unutursunuz. İlaçlarını nizamlı olarak kullandığı sürece birşey olmaz; ancak stent o denli değil her an tıkanabilir. Bunun da kararını son yıllarda ortaya çıkan kalp grubu dediğimiz kardiyolog, kalp damar cerrahı ve anestezistlerden oluşan bir takım olarak veriyoruz. Türkiye’de bu sistem artık oturdu.”
KADINLARDA KANSERDEN DAHA BÜYÜK TEHDİT
TKDCD Genel Sekreteri Doç. Dr. Murat Sargın, kalp hastalıklarının kadınlar arasında sinsi bir salgın gibi ilerlediğine işaret ederek şunları söyledi: “Kalp damar hastalığı genelde belirli bir yaşın üstü, sigara içen ve diyabetik erkek profiliyle ilişkilendiriliyor; ancak kâfi bir alaka değil. Zira bayanlardaki temel mevt sebebi aslında kalp hastalığı Bayanlar da genelde kanserden korkuyorlar. Kalp hastalığı onlar için daha çok ikinci planda kalıyor kaygı açısından. Hasebiyle bu manada tahminen sıhhatlerini da ihmal edebiliyorlar. Mevt sebeplerine bakarsanız hem dünyada hem Türkiye’de kadınlar en çok kalp ve damar hastalıklarından ölüyor. Mesela felç geçiren, her 100 vakanın 60’ı bayan. Diyabetik obez bir erkekle diyabetik obez bir bayanı karşılaştırırsak, bayanda kalp hastalığı olma riski yüzde 50 daha fazla. Depresyon bile bayanlarda kalp hastalığını düşündüğümüzden çok daha fazla artırabiliyor.”
20-40 YAŞTA KALP HASTALIKLARINDA ARTIŞ
Dünyada beyin ölümlerinin kazalara bağlı, bizde ise hipertansiyona bağlı beyin kanaması nedeniyle gerçekleştiğine de dikkat çeken iştirakçiler, dünyadaki datalara nazaran 40 yaş altı hastaların toplam kalp hastalarının yüzde 10’unu oluşturduğuna vurgu yaparak ihtarlarda bulundu. Prof. Dr. Orhan Gökalp, kalp hastalıklarının genelde 60-65 yaş üstü bireylerde olduğunun sanıldığını lakin son yıllarda 20-40 yaş ortası genç nüfusta da görülür bir artış gözlemlediklerini belirtti. Prof. Dr. Gökalp, “Biz mesleğe başladığımız vakitlerde nitekim de bu halde karşımıza çıkıyordu; ancak yıllar içerisinde gözlemlemeye başladık ki çok genç hastayla müsabakaya başladık. 20-40 yaş ortasında pek çok hasta görüyoruz, ameliyat ediyoruz bu hastaları yahut stent koyuluyor kardiyologlar tarafından. ya teşhisteki gelişmelerden ötürü biz bunlarla çok sık karşılaşıyoruz ya da nitekim de bu hastalar artmaya başladı. Kanımız artmaya başladığı tarafında zira; kalp hastalıklarıyla ilgili değiştirilemeyen birtakım risk faktörleri var, genetik yatkınlık lakin onun dışında bir de değiştirilebilecek faktörler var; örneğin obezite, hipertansiyon, sigara kullanımı, antrenman yetersizliği üzere. Sonuç olarak önlenebilir risk faktörlerinin ortadan kaldırılması, bizim hasta sayımızı hayli azaltacaktır.” diye konuştu.