Nöbetçi Eczaneler
Dalia Grinkevičiūtė’nin Hikâyesi
1941 yılında Litvanya işgalinin ardından, Dalia Grinkevičiūtė, annesi ve erkek kardeşi ile birlikte Sovyetler tarafından Sibirya’ya sürgün edilir. Gençliğinin ilk yıllarını, bildiği yaşamın çok uzağında, Kuzey Kutbu’nda geçiren Dalia, yirmi bir yaşında bu karanlık dönemi geride bırakarak annesiyle birlikte Litvanya’ya dönmeyi başarır. Ancak yaşadığı bu travmatik dönemin anılarını yazıya dökme cesaretini gösterir. Dalia’nın kaleme aldığı anılar, sadece kendi deneyimlerini değil, aynı zamanda evlerinden sürülen ve Sovyet işgali döneminde hapsedilen yaklaşık 300.000 Litvanyalının hikâyesini de kapsar. Fakat, yazdıklarının gözetlenmesinden korkarak, onları cam bir kavanozun içine koyup baba evinin bahçesine gömer. Korktuğu başına gelir ve kısa bir süre sonra KGB tarafından tutuklanarak yeniden sürgün edilir. Bir çalışma kampında zor günler geçirip ikinci bir sürgün dönemine katlandıktan sonra, Dalia 1956 yılında evine döner, ancak orijinal el yazmasını bulamaz.
Dalia Grinkevičiūtė, anılarını 1974 yılında yeniden yazmaya başlar. Bu sefer Rusça olarak kaleme aldığı metin, gerçek soyadı altında imzalanır. Metinden alıntılar, 1979 yılında Paris merkezli Rus muhalif dergisi Pamiat‘ta yayımlanırken, tam metin olarak 1988 yılında Litvanya’da Pergalė dergisinde ‘Lietuviai prie Laptevų jūros’ (Laptev Denizi Kıyısındaki Litvanyalılar) başlığıyla basılır. Ne yazık ki, Dalia bu önemli eserini göremeden hayatını kaybeder.
Müze Anıları
Ölümünden dört yıl sonra, yazdığı anıları sakladığı cam kavanoz, bir şakayık çiçeğinin yerini değiştirilirken tesadüfen bulunur. Bu keşif, öyle büyük bir yankı uyandırır ki, Litvanya tarihinin en değerli belgeleri arasında yerini alır. Dalia’nın anıları günümüzde Litvanya okullarında okutulması zorunlu hale gelmiştir. Ayrıca, bu çarpıcı anılar Vilnius’taki ulusal müzede korunmaktadır.
Oysa Gökyüzü Muhteşemdi
Litvanya Ulusal Müzesi’nin zeminine yerleştirilen sergiler, bilinmeyene doğru bir yolculuğun, sürgündeki yaşamın, yorucu fiziksel emeğin ve derme çatma bir okul bankında oturarak daha iyi bir gelecek umudunu simgeleyen eşyaları gözler önüne seriyor. Bu anıların okuyucular üzerindeki etkisi, sadece zor günlerin tanığı olmalarıyla sınırlı değildir. Okuyanların kalbine dokunup empati kurmalarını sağlayacak kadar derin bir içeriğe sahiptir. Bu güç, Dalia’nın kaleminin gücünden gelmektedir. Korkunç anılarını, tüm gerçekliği ve edebi bir dille anlatabilmesi, Oysa Gökyüzü Muhteşemdi eserini uluslararası alanda çok okunan bir kitap haline getirmiştir.
Dalia’nın sözleriyle: “Hayatı yakalamak ve dizginlemek istiyorum, böylece onu kendim yönetebileceğim ve onun tarafından her yöne savrulmayacağım. Biz daha yaşayacağız, Dalia, daha savaşacağız. Berbat bir düşman ile… Hayat ile… Asla vazgeçmeyeceğiz. Daha on beş yaşında olmam hiç umurumda değil.”
Hayata Karşı Güçlü Durmak
Dalia’nın hikâyesinde en çok etkileyen unsur, sürgüne gönderildiğinde henüz on dört yaşında olan yazarın hayata karşı gösterdiği tutum, iştahı ve ruhsal olgunluğudur. Ölüm, açlık, dışlanma, aşağılanma ve yalnızlığın sarmaladığı bir hayatta, kaç kişi bu denli güçlü kalabilir?
Kaderini Sev…
Nietzsche’nin Amor fati (kaderini sev) felsefesi, insanın hayatını tüm yaşadıklarına rağmen olumlaması, yaşadığı her şeyden ders çıkarması ve kaderini aşma çabasını anlatır. Okuması kolay, ancak hayata geçirmesi zor olan bu felsefenin örneklerinden biri olan Oysa Gökyüzü Muhteşemdi, hayatın bir kabulleniş ve aynı zamanda bir karşı çıkışla dönüştürülebileceğinin kanıtıdır. Bu eser günümüze ulaştığı ve dilimize kazandırıldığı için çok şanslıyız.
