Nöbetçi Eczaneler
Kahramanmaraş depremlerinin Ekonomik Etkileri
Kahramanmaraş depremleri, Türkiye’nin güneydoğusundaki birçok ilde büyük yıkımlara yol açarken, on binlerce insanın da hayatını kaybetmesine sebep oldu. Bu felaketin ekonomik boyutu ise oldukça ağır. Uzmanlar, depremin Türkiye ekonomisine olan maliyetinin 100 milyar doların üzerinde olduğunu tahmin ediyor. Özellikle imalat sanayinde, 8 bin 599 firma için toplam hasar 81 milyar 155 milyon TL olarak kaydedildi. 2023 yılında deprem bölgesinde gerçekleşen toplam ihracat ise, bir önceki yıla kıyasla %13 oranında azalmıştır.
Bölge Esnafına Destek Programları
Devlet, depremden etkilenen bölge esnafına destek olmak amacıyla çeşitli programlar hayata geçirdi. Bu programlar çerçevesinde, esnafa toplamda 41 milyar 451 milyon lira kaynak sağlandı. Ayrıca, depremden etkilenen işletmelere Hazine kefaletiyle 30 milyar 529 milyon lira kredi imkanı sunuldu. Yapılan hesaplamalara göre, esnafın gelir kayıpları, makroekonomik etkiler ve sigortacılık sektörü kayıpları göz önüne alındığında, depremin Türkiye ekonomisi üzerindeki toplam yükü yaklaşık 103.6 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir.
İmalat Sanayindeki Hasar
İmalat sanayinde yaşanan hasarın detayları ise oldukça çarpıcıdır. Toplam hasarın 81 milyar 155 milyon TL olduğu belirtildi. Bu hasarın 31 milyar 117 milyon TL’sini bina hasarları, 24 milyar 852 milyon TL’sini makine hasarları ve 15 milyar 126 milyon TL’sini ise stok hasarları oluşturmaktadır. Ayrıca, 2023 yılında deprem bölgesindeki ihracattaki düşüş, Türkiye’nin genel ihracatının %1 ile sınırlı bir artış göstermesinde etkili olmuştur.
Bütçe Açığı ve Harcamalar
2023 yılı itibarıyla bütçe açığının artmasında, 960 milyar liralık deprem harcamalarının etkisi büyük olmuştur. Geçen yıl %5.2 olan bütçe açığının %3.2’si depreme yönelik harcamalardan kaynaklanmıştır. Merkezi bütçeden depremin yol açtığı hasarların bertaraf edilmesi amacıyla 1 trilyon lira civarında harcama gerçekleştirilmiş ve 2024 yılında 1 trilyon 28 milyar lira tutarında deprem harcaması öngörülmektedir.
Toplam Harcama ve Destekler
Orta Vadeli Program’da 2024 yılı için deprem kaynaklı giderlerin milli gelire oranı %2.5, 2025 yılında %0.9 ve 2026 yılında ise %0.8 olarak hedeflenmiştir. Deprem yaralarının sarılması için devlet bütçesinden yapılan toplam harcama ise 2.6 trilyon TL’yi bulmuştur. Bu yıl için ise afet risklerinin azaltılması ve deprem bölgesinde yaşayan vatandaşların ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla toplam 584 milyar lira kaynak ayrılmıştır. 2025 Yatırım Programı’na 5 bin 61 yeni proje eklenirken, deprem tedbirlerine yönelik 511 milyar TL’lik projeye yer verilmiştir.
Esnaf ve Sanatkara Kredi Desteği
Ticaret Bakanlığı verilerine göre, 6 Şubat 2023’te meydana gelen depremlerin yaşandığı bölgede faaliyet gösteren esnaf ve sanatkarlara, Şubat – Kasım 2023 döneminde Halkbank tarafından 1 yıl geri ödemesiz ve 5 yıl vadeli kredi desteği sağlanmıştır. Bu dönemde kredi desteği verilen esnaf sayısı 27 bin 202 olurken, toplam kredi tutarı 6.7 milyar lira olmuştur. Böylece toplam 12 ildeki esnaf ve sanatkarlara, Şubat 2023 – Aralık 2024 döneminde kredi ve kefalet kooperatifleri aracılığıyla veya doğrudan Halkbank’tan sağlanan kredilerin tutarı 41 milyar 451 milyon 736 bin 645 lirayı bulmuştur.
İstihdam Destekleri
Bölgede istihdamın sürdürülmesi amacıyla önemli adımlar atılmıştır. İŞKUR koordinasyonunda depremden etkilenen 10 ilde Toplum Yararına Program (TYP) uygulanmaya başlanmıştır. Bu program kapsamında, bölgeye 77 binden fazla istihdam kontenjanı ve yaklaşık 15 milyar lira kaynak tahsisi yapılmıştır. Ayrıca, depremden etkilenen iş yerlerinde işçi çıkarmalarının önlenmesi amacıyla “Kısa Çalışma Ödeneği” uygulaması devreye alınmış ve 111 binden fazla kişiye yaklaşık 1 milyar lira ödeme gerçekleştirilmiştir.
Gelecek Hedefleri
Depremden etkilenen bölgenin ekonomik ve sosyal olarak daha hızlı toparlanması amacıyla İstihdama Dönüş Programı hayata geçirilmiştir. 2024 sonuna kadar düzenlenen işbaşı eğitim programları ve mesleki eğitim kurslarından 33 bin vatandaş faydalanmış ve bu kurslar için yapılan harcama tutarı 1 milyar 267 milyon lira olmuştur. Depremden en çok etkilenen 11 ildeki sigortalı işçi sayısı, Kasım 2024 itibarıyla 1 milyon 936 bine ulaşmıştır. Ayrıca, SGK tarafından deprem bölgesinde sigortalı çalıştıran iş yerleri ile sigortalıların bilgi, belge ve beyanname verme işlemleri ve prim borçları ertelenmiştir.
Sonuç ve Bakanın Açıklamaları
Deprem sonrası yapılan çalışmalar sonucunda, teslim edilen konut ve iş yeri sayısının 201 bin 580 olduğu belirtilmiştir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, deprem bölgesinde yapılan çalışmalarla ilgili şu bilgileri vermiştir: “Deprem bölgesinde iş yerini açmayan 2025 sonu itibarıyla tek bir depremzede kardeşimiz kalmayacak. Hükümetimiz bugüne kadar 2 trilyon lirayı aşan bütçe ile yatırım gerçekleştirdi. 2025 yılında da bu felaketin etkilerini ortadan kaldırmak için 584 milyar TL’lik kaynağı ilgili kamu kuruluşlarımıza aktarmış olduk.”