Nöbetçi Eczaneler
ELIZA: 1960’ların Efsanevi Sohbet Botu Yeniden Hayat Buldu
1960’ların ikonik sohbet botu ELIZA, 60 yıl aradan sonra modern teknolojiyle yeniden canlandırıldı. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Joseph Weizenbaum tarafından yaratılan ELIZA, yapay zeka tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olarak kabul ediliyor. Stanford Üniversitesi ve MIT araştırmacıları, uzun yıllar kayıp sanılan bu efsanevi botun kodlarını yeniden oluşturarak onu günümüze taşıdı.
ELIZA, adını ünlü yazar George Bernard Shaw’un “Pygmalion” adlı tiyatro eserindeki Eliza Doolittle karakterinden almıştır. Basit ama etkili bir yapıya sahip olan bu bot, kullanıcılarla sınırlı bir diyalog geliştirebilme yeteneğine sahipti. Özellikle “terapist” modunda, kullanıcıların duygusal ifadelerini daha derinlemesine keşfetmelerine yardımcı oluyordu. Örneğin, “Bütün erkekler aynı” diyen bir kullanıcıya ELIZA, “Hangi açıdan?” gibi sorularla sohbeti devam ettiriyordu.
KAYBOLAN KODLAR BULUNDU
Weizenbaum’un, o dönemde artık kullanılmayan bir programlama diliyle yazdığı orijinal ELIZA kodu, uzun süre kayıp olarak düşünülüyordu. Fakat 2021 yılında Stanford Üniversitesi’nden Jeff Shrager ve MIT arşivcisi Myles Crowley, Weizenbaum’un kişisel arşivlerinde bu kodun eksiksiz halini bulmayı başardı. Shrager ve ekibi, bu kodu modern teknolojiye uyarlayarak ELIZA’yı yeniden hayata geçirdi.
Shrager, bu projeyi, “erken dönem yapay zekanın nasıl şekillendiğini anlamak için eşsiz bir fırsat” olarak tanımlıyor. “Bilgisayar bilimcilerinin yazdığı kodlara ulaşmak, onların düşünce süreçlerini anlamanın bir yoludur” diyen Shrager, ELIZA’nın yapay zeka tarihindeki önemini bir kez daha vurguluyor.
MODERN VE ESKİ BİRLEŞİYOR
Yeniden hayata dönen ELIZA, orijinal versiyonuna sadık kalacak şekilde tasarlandı. Araştırmacılar, orijinal kodda yer alan ve sayılarla ilgili bir hata nedeniyle programın çökmesine yol açan sorunu düzeltmeme kararı aldılar. Shrager, bu kararı, “Mona Lisa’daki bir fırça darbesini düzeltmeye benzer” şeklinde açıkladı.
Yeni ELIZA, eski koduyla benzer yanıtlar üretirken, günümüzdeki yapay zeka araçlarının aksine kullanıcıların ifadelerini derinlemesine analiz etmeye odaklanıyor. Shrager, ELIZA’nın en önemli özelliğini “dinlemek” olarak tanımlıyor. Günümüz sohbet botları, cümleleri tamamlamaya çalışırken, ELIZA, kullanıcıların konuşmayı sürdürmesine olanak tanıyordu.
Hakem değerlendirmesinden geçmemiş olan bu çalışma, arXiv platformunda yayımlandı. ELIZA’nın yeniden hayata döndürülmesi, modern yapay zeka sistemlerine kıyasla daha az hatalı ve tarafsız bir yapı sergileyen eski teknolojilere duyulan ilgiyi artırabilir.
Weizenbaum’un 60 yıl önce insan-bilgisayar etkileşiminde açtığı yol, günümüz yapay zekasının geldiği noktayı anlamamıza yardımcı oluyor. ELIZA, dinleme odaklı yapısıyla modern sohbet botlarına ilham kaynağı olmaya devam ediyor.