Kamu Çalışanlarına Uygulanacak Disiplin Cezaları ve İş Kanunu

İş Kanununda Kamu Çalışanlarına Uygulanacak Disiplin Cezaları Hakkında Hüküm Var Mıdır?

4857 sayılı İş Kanunu, çeşitli maddelerinde iş sözleşmesinin feshi, ücret kesme cezası gibi konuları düzenlemektedir. Ancak bu mevzuatta, işçilerin disiplin cezaları ve bu cezaların esasları ile usullerine dair herhangi bir hükme yer verilmediği dikkat çekmektedir.

Kamu İşçilerinin Disiplin Hükümleri Nasıl Belirleniyor?

İş Kanununun 38. maddesinin birinci fıkrasında yer alan, “İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası veremez.” hükmü, işçiye verilecek olan ücret kesme cezasının yalnızca toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde belirlenen sebeplere dayanarak verilebileceğini vurgulamaktadır. Bu durum, işçilere uygulanacak disiplin cezalarının da toplu iş sözleşmesi veya bireysel iş sözleşmeleri çerçevesinde belirlenmesinin uygun olduğunu göstermektedir.

Toplu İş Sözleşmesi ve İş Sözleşmelerinin Hükümleri Nedir?

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 33. maddesi, toplu iş sözleşmelerinin Anayasa ve kanunun emredici hükümlerine aykırı olamayacağını belirtmektedir. Ayrıca, aynı Kanun’un 36. maddesi, toplu iş sözleşmesinde aksi belirtilmediği sürece bireysel iş sözleşmelerinin toplu iş sözleşmelerine aykırı olamayacağını ifade eder. Eğer bir iş sözleşmesinde toplu iş sözleşmesine aykırı hükümler varsa, toplu iş sözleşmesi hükmü uygulanacak; toplu iş sözleşmesindeki hükümler bireysel iş sözleşmesine aykırıysa, işçi lehine olan hükümler geçerli kabul edilecektir. Bu durum, toplu iş sözleşmesi ve bireysel iş sözleşmelerinin, kanundan daha alt bir norm olarak belirlendiğini ortaya koymaktadır.

Toplu İş Sözleşmesi ve İş Sözleşmesi Dışında Disiplin Hükümleri Düzenlenebilir Mi?

Kanundan daha alt nitelikteki bir düzenlemeyle, örneğin bir Yönetmelik ile işçilerin disiplin hükümlerinin düzenlenip düzenlenemeyeceği konusunda mer’i mevzuat hükümleri doğrultusunda, disiplin hükümlerinin Yönetmelik ile belirlenebileceği değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, çeşitli kamu kurumları, taşerondan kadroya geçen işçilerin disiplin hükümlerini iç yönetmelikler ile düzenlemiştir. Ancak bu düzenlemelerin, başta İş Kanunu olmak üzere, toplu iş sözleşmeleri ve bireysel iş sözleşmelerinde belirtilen esaslara aykırı olmaması gerektiği unutulmamalıdır.

Sözleşmelerin Kanuna Aykırı Olamayacağı Nerede Düzenlenmiştir?

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 26. maddesinde, tarafların bir sözleşmenin içeriğini, kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebileceği ifade edilmektedir. Bu durum, İş Kanunu’na aykırı olmayan her türlü sözleşmenin taraflar arasında düzenlenebileceği anlamına gelmektedir.

Kurumlarda İşçilere Uygulanan Disiplin Cezaları Nelerdir?

Kamu kurumlarının iç yönetmelikleri, toplu sözleşmeleri veya iş sözleşmelerinde yer alan hükümler genel olarak incelendiğinde; işçilere uyarma, kınama, yevmiye kesme cezası ve iş sözleşmesinin feshi gibi disiplin cezaları uygulanmaktadır. İş Kanunu’na aykırı olmayan bu cezalardan başka, genişletici cezaların verilemeyeceği ve bu hususta genişletici hükümler konulup düzenlemelere aykırı cezalar verilmesi durumunda bu cezaların geçersiz olacağı belirtilmektedir. Yukarıda bahsedilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, sözleşme serbestisi kapsamında taraflar arasında düzenlenen disiplin cezası hükümlerinin ve disiplin kurullarının oluşumunun, İş Kanunu’na aykırı olmayacak şekilde toplu iş sözleşmelerinde, bireysel iş sözleşmelerinde veya kurumsal iç yönetmeliklerde belirlenebileceği anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, cezaların hukuki dayanağa sahip olması, orantılı olması ve tüm işçilere eşit koşullarda uygulanması gibi hususlara dikkat edilmesi, hukukun genel ilkeleri açısından son derece önemlidir.