Stendhal, Kırmızı ve Siyah romanında Julien Sorel’i anlatıyor

Psikolojik romanın önde gelen müellifi desem yanlış bir cümle kurmuş olmam sanırım. Stendhal…

Dünya edebiyatının değerli müellifi ve vatandaşı Honore De Balzac’ın desteğini gören Stendhal, Fransa Edebiyatı’nda derin izler bırakmıştır.

19. yüzyıl devrin aydınlanmacı kalemlerinden sayılan Stendhal’in Kırmızı ve Siyah romanı, Kral X. Charles’in idaresinde olan Fransa’sında 1820’lerde cerayen etmiştir. Muharrir topluma olan yergilerini ustalıkla kullanmış, özgürlükçü fikirleriyle de öne çıkmıştır.

Fransa’nın küçük bir kasabasında, bir kerestecinin oğlu olarak dünyaya gelen Julien Sorel, genç yaşında yükselme ihtirasına kapılır. Çalışkanlığı ve dini eğitimiyle dikkat çeken Sorel, bir an önce bu kasabadan kurtulup Paris’e gitmeyi dilekler.

Böylece kırmızı ve siyah ortasında yaşadığı çelişkiler de başlamış olur. Onarım Fransası’nın şartlarında yükselebilmek için genç Sorel’in önünde iki seçenek vardır.

Ya siyahı seçerek yükselişine Kilise yolundan başlayacaktır ya da kırmızıyı seçerek askeri yoldan. Fakat bir yandan aldığı dini eğitim, öte yandan Napolyon’a olan gizli hayranlığı bu seçimi yapmasını zorlaştıracaktır. Üstelik ihtirasla girdiği bu yolda karşılaşacağı iki farklı bayan, iki farklı aşk, kendini çok öteki yerlerde bulmasına sebep olacaktır.

ADINI ORDU VE RUHBAN SINIFININ RENKLERİNDEN ALDI

Roman, ismini ordunun kırmızı üniformaları ile ruhban sınıfının siyah cüppelerinin renginden almış, Türkçeye de Kızıl ve Siyah olarak çevrilmiştir. Romanın romantik ögeler taşıması onun realist kitap özelliğinden bir şey kaybettirmiyor. Kırmızı ve Siyah ruhsal romanın birinci örneklerindendir.

“Kırmızı ve Siyah kendi zamanının ötesinde bir romandır.”

ANDRÉ GIDE

“Stendhal, hayatımın en güzel ‘tesadüflerinden’ biridir.“

NIETZSCHE

Sayfa: 592

Kaleme aldığı yapıtlarında ruhsal ve felsefi ögeleri ustalıkla kullanan Fransız edebiyatçı Stendhal’in ünlü romanı Kırmızı ve Siyah 1840 yılında yayımlanmıştır. Stendhal, romanını piyasaya sürdükten sonra 1842’de Paris’in romantik caddelerinde yürüyüş yaparken geçirdiği kalp kriziyle hayatını kaybetti.

İNSAN BENLİĞİNİN DERİNLİKLERİ

Parma Manastırı romanın da yaratıcısı olan Stendhal, insan benliğinin derinliklerine nüfuz etmesiyle psikiyatrı üzere davranmıştır. O uygun bir edebiyatçıdan öte psikologdur. Romanlarında hayat verdiği karakterlerinin analizini yaptığımızda öne sürdüğümüz ana argümanları bulmak mümkün. Muharririn en çok bilinen ve okunan klasik yapıtı Kırmızı ve Siyah, periyodun Fransa’sının toplumsal bir portresini okuyuculara sunuyor.

Roman, kitap dünyasında yerini aldığında fazla yankı uyandırmamakla birlikte, övgüler de aldı. Ünlü filozof ve psikolog Nietzsche, “Stendhal, hayatımın en hoş tesadüflerinden biridir.” Müellif Andre Gide ise, “Kırmızı ve Siyah kendi zamanının ötesinde bir romandır.”

FRANSA’NIN ONARIM DÖNEMİ

Julien Sorel’in içinde bulunduğu çıkmazı ve ikilemi çarpıcı biçimde anlatan usta kalem, ününe ün katmıştır. Fransa’nın onarım devrinde yankı uyandıran Kırmızı ve Siyah, aldığı dini eğitiminin yanı sıra askerliğe de sempati duyan Sorel’in dünyasına sizleri davet ediyor. Stendhal, yapıtında ruhban sınıfına tenkitlerde bulunurken, aşkı, sevgiyi, ahlakı da gerçekçi bir perspektifle anlatıyor.

JULİYEN SOREL’İN DÜNYASI

Sorel, epeyce karmaşık ruh halindedir. Büyük kumandan Napolyon’a hayranlık duyan Sorel, asker olmak istemiştir. Öte yandan aileden gelen dini öğretiyle din adamı da olmak isteyen Sorel’in geleceğiyle ilgili bir karar vermesi gerekecektir.

Roman, Sorel’in hayatı ve içinde bulunduğu toplumsal şartlar çerçevesinde ilerlerken, akıcı ve sade lisanıyla de ön plana çıkıyor. Muharririn güçlü tasvirleri ve sağlam cümle yapısı kitabı rahatça okumamıza yardımcı oluyor.

Sorel epey genç yaştadır. Bu yaşına karşın hayatta yükselmek ve güzel bir pozisyonda olmak için ihtiraslar içinde kendisini bulmuştur. Yaşadığı taşra bölgesinde çıkıp en büyük hayali olan Paris’e yerleşmek olan Sorel’in ömürle olan gayretinin hikayesidir Kırmızı ve Siyah…

DÖNEMİN TOPLUMSAL YAPISINA UYMAYAN AŞKLAR

Sorel’in kararsızlığı onu öteki dehlizlerde gezdirecek, karşısına çıkan iki farklı bayanla yaşayacağı bağ, romanın diğer bir boyut kazanmasına neden olacaktır. Sorel’in Bağ kurduğu bayanların varlıklı ve aristokrat sınıfa mensup olmaları, müellifin sınıflar ortasındaki farklılıkları kusursuzca anlatması okuyucuları toplumsal gerçeklerle yüzleştiriyor.

Başarma tutkusuyla dolu olan Sorel’in kendisini büyük aşkla seven bayanlara gereken ilgi ve sadakati gösterememesi, öldüğünde bile yanında ayrılmayan bayanların sergilemiş oldukları davranışlar gerçek aşkın sembolü olmaktan öte, Stendhal’in sert yergilerinden nasibini almıştır.

Yazar, okurlara aşkın kırmızısı, siyahın ise mevtini haykırıyor.

Dünyanın başat klasiklerinden sayılan Kırmızı ve Siyah romanı, her kitapseverin kesinlikle okuması gerekiyor.